Do przyczyn skrzywień kręgosłupa możemy zaliczyć m.in.: skłonności dziedziczne, wady wrodzone, choroby nerwowo-mięśniowe (np. dystrofia mięśniowa, mózgowe porażenie dziecięce ), urazy narządów ruchu. Wiele nieprawidłowości ma jednak charakter idiopatyczny, czyli nie wiadomo, jakie jest ich podłoże.
Ekspert medyczny artykułu Nowe publikacje Skolioza odcinka lędźwiowego kręgosłupa хCała zawartość iLive jest sprawdzana medycznie lub sprawdzana pod względem faktycznym, aby zapewnić jak największą dokładność faktyczną. Mamy ścisłe wytyczne dotyczące pozyskiwania i tylko linki do renomowanych serwisów medialnych, akademickich instytucji badawczych i, o ile to możliwe, recenzowanych badań medycznych. Zauważ, że liczby w nawiasach ([1], [2] itd.) Są linkami do tych badań, które można kliknąć. Jeśli uważasz, że któraś z naszych treści jest niedokładna, nieaktualna lub w inny sposób wątpliwa, wybierz ją i naciśnij Ctrl + Enter. Epidemiologia Przyczyny Czynniki ryzyka Patogeneza Objawy Gradacja Formularze Komplikacje i konsekwencje Diagnostyka Diagnostyka różnicowa Leczenie Z kim się skontaktować? Zapobieganie Prognoza Skrzywienie kręgosłupa lędźwiowego - skolioza lędźwiowa - często powstaje w postaci reakcji kompensacyjnej w pierwotnej deformacji kręgosłupa piersiowego lub powstaje przede wszystkim. Patologia charakteryzuje się jednostronnym skróceniem kończyny dolnej, a także wyraźną asymetrią strefy talii. Problem narasta powoli, we wczesnych stadiach można go skorygować, ale w zaawansowanych stadiach może powodować rozwój poważnych powikłań.[1] Epidemiologia Obecnie skolioza jest dość powszechnym zaburzeniem. Lekarze wypowiadali rozczarowujące prognozy i deklarują, że z biegiem lat problem będzie się tylko pogłębiał, co jest spowodowane stosunkowo siedzącym trybem życia współczesnej młodzieży, długotrwałym siedzeniem przy komputerze, niedożywieniem itp. To właśnie wśród dzieci w wieku szkolnym na etapie aktywnego tworzenia układu mięśniowo-szkieletowego pojawia się zdecydowana większość przypadków skoliozy. U niektórych pacjentów patologia utrzymuje się w nieskończoność i postępuje tylko przez lata. Na szczęście nowoczesne metody diagnostyczne mogą wykryć patologiczną krzywiznę nawet na etapie braku objawów klinicznych. Według ogólnych statystyk deformacje kręgosłupa lędźwiowego są niezwykle powszechne - zwłaszcza w krajach europejskich i Stanach Zjednoczonych. Nieco mniejszą zachorowalność odnotowuje się w Afryce i Azji, gdzie poziom wykształcenia jest wyraźnie słabszy. Tutaj dzieci spędzają mniej czasu przy stolikach i biurkach, ale dużo więcej się ruszają. Ale to bezczynność i długotrwałe niewłaściwe siedzenie przy stole są uważane za główne czynniki powstawania deformacji kręgosłupa. Częstość występowania skoliozy lędźwiowej wśród dorosłej populacji waha się od 2% do 32%; niedawne badanie na starszych ochotnikach wykazało występowanie ponad 60%. Występowania zwyrodnieniowych kręgosłupa lędźwiowego skolioza wynosi od 6% do 68%., [2][3][4][5] Dziewczynki chorują na skoliozę lędźwiową prawie 5 razy częściej niż chłopcy. Eksperci tłumaczą ten fakt faktem, że dziewczęta mniej angażują się w zajęcia sportowe, ale więcej czasu poświęcają na naukę. Wśród wszystkich typów skrzywień skoliotycznych najczęstszą jest skolioza piersiowo-lędźwiowa: występuje u 4 na 10 pacjentów z deformacjami kręgosłupa. U około 15% pacjentów rozpoznaje się tylko skoliozę lędźwiową, która w większości przypadków przebiega bezobjawowo i prawie nigdy nie jest powikłana (powikłania występują tylko w 3% przypadków). Przyczyny skolioza lędźwiowa Boczna deformacja odcinka lędźwiowego kręgosłupa może wynikać z następujących przyczyn: wrodzone wady rozwoju kręgosłupa; patologie genetyczne; urazy urazowe, w tym złamania, przemieszczenia itp.; powikłania pooperacyjne; gruźlica kości; brak aktywności fizycznej, pasywny styl życia; źle zorganizowane miejsce do spania i pracy (zwłaszcza dla dzieci); procesy zwyrodnieniowe wpływające na układ mięśniowo-szkieletowy, osteoporoza; reumatyzm; choroby endokrynologiczne; nadwaga, nadwaga; guzy wpływające na plecy i kręgosłup; przepukliny międzykręgowe; nierówna długość kończyn dolnych, nieregularny kształt stopy (płaskostopie itp.); dziecięce porażenie mózgowe, jamistość rdzenia; zaburzenia psychogenne; Zaburzenia metaboliczne. Zaburzenie powstaje najczęściej w okresie wzrostu kości – czyli w dzieciństwie i młodości. W tym przypadku pierwsze miejsce zajmuje skolioza idiopatyczna - skrzywienie, którego przyczyn nie można ustalić. Czynniki ryzyka Najczęstsze czynniki ryzyka wad wrodzonych to: zmiany dystroficzne w łukach kręgowych; kręgi połowicze; słabo rozwinięty dolny segment kręgosłupa; niewłaściwa liczba kręgów w dolnej części pleców i kości krzyżowej (lędźwiowa); uszkodzenie porodowe. W około 80% przypadków nieidiopatycznej skoliozy stają się czynniki ryzyka; nadmierna masa ciała; urazowe urazy pleców; dziecięce porażenie mózgowe, zaburzenia kształtu stopy, reumatyzm; hipodynamia, pasywny tryb życia, osłabienie gorsetu mięśniowego; okres ciąży. Grupa ryzyka obejmuje dzieci w wieku szkolnym, studentów, pracowników biurowych, którzy zmuszeni są siedzieć przy biurku lub stole przez długi czas. Jednocześnie problem nie pojawiałby się tak często, gdyby miejsce pracy było odpowiednio zorganizowane. Patogeneza Kręgosłup obejmuje 32-34 kręgi. W tym przypadku odcinek kręgu jest reprezentowany przez 5 kręgów L1-L5. Kręgi różnych działów różnią się kształtem, ze względu na ich różne przeznaczenie i funkcję. Zwykle kręgosłup ma cztery fizjologiczne krzywizny. Szczególnie w odcinku lędźwiowym występuje kifoza - wybrzuszenie tylne. Z powodu tego zakrętu powstaje elastyczność kręgosłupa. [6] Niektóre urazowe, zwyrodnieniowe lub związane z wiekiem uszkodzenia kręgosłupa prowadzą do tego, że oprócz fizjologicznych, pojawiają się patologiczne krzywizny. W wieku dorosłym najczęstszymi przyczynami są procesy zwyrodnieniowe-dystroficzne, utrata masy kostnej (osteoporoza), zmiękczenie kości (osteomalacja). U niektórych osób, które przeszły operację kręgosłupa, skolioza staje się niekorzystną konsekwencją pooperacyjną. [7] Deformację zwyrodnieniową najczęściej rozpoznaje się u pacjentów powyżej 40-45 roku życia. U osób starszych, a zwłaszcza wśród kobiet, zaburzenie często rozwija się na tle osteoporozy. W połączeniu z tymi czynnikami patologicznymi kręgosłup traci zdolność do utrzymania normalnej pozycji i zgięć. [8] W procesach zwyrodnieniowych kręgosłup traci swoją stabilność strukturalną i równowagę. Wraz ze wzrostem kąta łuku skoliotycznego wzrasta zwyrodnienie kręgosłupa, co jest ze sobą powiązane. Następuje stopniowe zwężenie krążków międzykręgowych, zużycie chrząstki i powierzchni stawowych, pojawia się ból pleców. [9] Skoliozie lędźwiowej towarzyszą zauważalne zmiany prawie w całym ciele: ramię osoby opada, powstaje pochylenie, obszar miednicy jest wygięty, kończyny dolne stają się wielopoziomowe. Wraz ze wzrostem łuku skoliotycznego objawy stają się wyraźniejsze, podczas chodzenia słychać chrzęst, pojawia się ból i parestezje. Pierwsze oznaki nie pojawiają się od razu: na początku jest lekkie pochylenie, które trudno zauważyć niespecjalistom. Ponadto pojawiają się inne objawy, na które już można zwrócić uwagę: ramiona stają się asymetryczne (umieszczone na różnych poziomach); głowa przechyla się na bok; łuk deformacji jest wizualnie widoczny z tyłu; biodra mają różne wysokości; często martwi się bólem pleców; żebra po jednej stronie są bardziej wypukłe; pojawiają się zaburzenia trawienia; często martwi się nerwobólami międzyżebrowymi; może pojawić się osłabienie, drętwienie kończyn. Ból ze skoliozą kręgosłupa lędźwiowego jest jednym z pierwszych objawów zaburzenia. Ze względu na charakter bólu, ciągnięcie, lokalizację - dolną część kręgosłupa, a wraz z narastaniem procesu pacjenci odczuwają ból w udach, pachwinie, w projekcji stawów krzyżowo-biodrowych, w stawie kolanowym, kostce, stopa, ścięgno Achillesa. W miarę pogarszania się deformacji narządy wewnętrzne ulegają przesunięciu, ich praca zostaje zakłócona, a zespół bólowy nasila się. [10] Wraz z pojawieniem się niewspółosiowości miednicy objawy nasilają się. Pojawić się: ból biodra podczas chodzenia, kulawizna, skłonność do upadków; sztywność silnika; różne długości kończyn dolnych; zaburzenie funkcji układu moczowego, narządów płciowych i jelit; brak równowagi mięśniowej (zanik niektórych mięśni na tle przeciążenia innych). Skolioza lędźwiowa i niewspółosiowość miednicy prowadzą do zachwiania równowagi tułowia: następuje stopniowe przechylanie osi tułowia w kierunku wierzchołka krzywizny. [11] Skolioza lędźwiowa u dzieci W celu określenia objawów rozwoju deformacji lędźwiowej u dziecka rodzice sami mogą wykonać mały test diagnostyczny. Dziecko może wstać prosto, rozluźnić mięśnie i swobodnie opuścić ramiona wzdłuż ciała. Należy zwrócić uwagę na równomierność wysunięcia obojczyków, łopatek, równomierność wysokości ramion. W kolejnym etapie dziecko może mieć przekrzywienie tułowia, szczególnie zauważalne podczas pochylania się do przodu. Przy dużej krzywiźnie krzywizna łuku kręgosłupa staje się widoczna gołym okiem. We wczesnych stadiach patologii na zewnątrz problem praktycznie się nie pojawia: diagnozę podejmuje specjalista na podstawie zdjęć rentgenowskich. Skolioza występuje dość często u dzieci. I jest na to wiele wyjaśnień. Po pierwsze, ciało dziecka szybko rośnie i rozwija się, a wiele narządów i układów nie zawsze ma czas na „nadrobienie” rozwoju sąsiednich struktur. Właśnie przy takim zbiegu wydarzeń powstaje żyzna gleba, w której pojawia się skrzywienie kręgosłupa. Szybki wzrost struktur kostnych na tle powolnego narastania aparatu więzadłowo-mięśniowego prowadzi do nieproporcjonalnego obciążenia kręgosłupa. W konsekwencji pojawienie się deformacji. [12] Kolejnym czynnikiem wpływającym na wystąpienie problemu jest zwiększony nacisk na wciąż delikatny kręgosłup. Małe dzieci w wieku szkolnym są zmuszone nosić dość ciężkie tornistry i plecaki oraz długo siedzieć przy biurku (nie zawsze funkcjonalne i wygodne). Wszystkie te powody można zniwelować, jeśli zwrócisz na nie uwagę w odpowiednim czasie. Gradacja Obraz kliniczny w skoliozie lędźwiowej zależy od stadium choroby. Znane są więc 4 stopnie rozwoju patologii, których głównym kryterium jest kąt deformacji. Skolioza lędźwiowa stopnia 1. Jest często bezobjawowa. Dyskomfort może objawiać się nawracającymi bólami głowy, ogólnym osłabieniem, zmęczeniem pleców i lekkim bólem pleców (zwłaszcza po rutynowej pracy). Zewnętrznie tylko lekarz może określić krzywiznę. W niektórych przypadkach konieczne staje się wykonanie zdjęcia rentgenowskiego lub MRI. Skolioza lędźwiowa stopnia 2 charakteryzuje się widocznym kątem odchylenia 11-25 °. Jeśli poprosisz pacjenta, aby pochylił się do przodu, możesz znaleźć niewielką asymetrię kręgosłupa, inny poziom położenia łopatek, bioder. Pacjent skarży się na ból podczas próby obracania tułowia. Skolioza lędźwiowa stopnia 3 charakteryzuje się pojawieniem się łuku krzywizny w zakresie 26-50 °. Zewnętrzna manifestacja deformacji jest wyraźna, zauważalny staje się wyraźny garb żebra. Pacjent skarży się na regularne bóle i ograniczoną ruchomość. Skoliozie lędźwiowej stopnia 4 towarzyszy wzrost zdeformowanego łuku o ponad 50 °. Mówimy o zaniedbanej krzywiźnie kręgosłupa. Formularze Lekarze identyfikują następujące odmiany skoliozy lędźwiowej: Skolioza idiopatyczna kręgosłupa lędźwiowego to skrzywienie, którego przyczyny nie można ustalić. Według statystyk takie deformacje stanowią 80% wszystkich wykrytych. Skolioza dysplastyczna lędźwiowa jest najcięższym wariantem przebiegu deformacji z powodu wrodzonej patologii rozwojowej odpowiedniego kręgosłupa. Choroba wiąże się z naruszeniem procesów metabolicznych i dopływu krwi do tkanek kręgów i krążków. Skolioza zwyrodnieniowa kręgosłupa lędźwiowego to patologia spowodowana zmianami zwyrodnieniowo-dystroficznymi, osteoporozą (utrata masy kostnej), osteomalacją (zmiękczeniem kości). Ten rodzaj patologii jest bardziej typowy dla osób w wieku 40-45 lat. [13] Skolioza piersiowo-lędźwiowa to skrzywienie, którego wierzchołek znajduje się na poziomie kręgów Th11-Th12. Skolioza lędźwiowo-krzyżowa to skrzywienie z wierzchołkiem na poziomie kręgów L5-S1. Skolioza lędźwiowa w kształcie litery C to deformacja z jednym łukiem krzywiznowym z wierzchołkiem na poziomie kręgów L1-L2. Skolioza lędźwiowa lewostronna jest bardziej typowa dla osób leworęcznych: odnotowuje się zaburzenia anatomiczne kręgów i mechanizm podtrzymujący po lewej stronie. W związku z tym łuk krzywizny jest cofany w lewo, co staje się zauważalne po oględzinach zewnętrznych. Prawostronnej skoliozie lędźwiowej towarzyszy odchylenie kręgosłupa (kręgów i struktur nośnych) w prawą stronę. Krzywizna prawostronna jest bardziej powszechna niż lewostronna. Komplikacje i konsekwencje Skolioza lędźwiowa może powodować wiele powikłań wewnętrznych. Wynika to w szczególności ze zmiany położenia niektórych narządów od strony zdeformowanej. Najczęściej dotyczy układu moczowego, pokarmowego, rozrodczego, a także krążenia krwi. Już po pewnym czasie od powstania łuku skoliotycznego w organizmie człowieka znacznie wzrasta ryzyko wystąpienia nieodwracalnych zmian w układzie sercowo-naczyniowym. Tętniczy przepływ krwi nie otrzymuje wystarczającej ilości tlenu, zwiększa się wewnętrzny rozmiar niektórych komór serca i pojawia się stan podobny w symptomatologii do choroby płucnej serca. Nawet po korekcji deformacji skoliotycznej wskaźniki czynności serca nie wracają już do normy. I taka konsekwencja nie jest jedyna. [14]Wśród najczęstszych powikłań: zespół przewlekłego bólu; zaburzenia układu pokarmowego i moczowo-płciowego, systematyczne wzdęcia jelit, zaparcia; niepłodność u kobiet, przekrwienie w okolicy miednicy; szczypanie nerwowe, niedowład i paraliż; rozwój pęknięć kaskadowych; [15] obrzęk kończyn dolnych; osłabienie napięcia mięśniowego ściany brzucha; zaburzenia psychiczne, depresja, nerwice spowodowane wadami wyglądu. W wyniku ucisku naczyń krwionośnych na tle zespołu tętnic kręgowych pogarsza się dopływ krwi do mózgu, co w dzieciństwie objawia się zaburzeniami pamięci i procesów myślowych. Dzieci mają trudności w nauce. [16] Objawy neurologiczne często występują w okresie dojrzewania. Czy skolioza lędźwiowa może zniknąć u dziecka? Krzywizna może zostać skorygowana na wczesnym etapie, jeśli zastosujesz się do prostych zaleceń specjalistów. Na przykład ważne jest, aby wytłumaczyć dziecku, jak ważne jest robienie przerw w pracy, a podczas przerwy nie przebywanie przy biurku, ale wstawanie, chodzenie lub bieganie, rozciąganie się i wykonywanie kilku skłonów ciałem. Nawet kilka ćwiczeń pomoże utrzymać mięśnie pleców w dobrej kondycji. Kolejnym ważnym warunkiem jest nie noszenie teczki lub plecaka, ale specjalnego plecaka z ortopedycznym oparciem. Wszystkie znajdujące się w nim akcesoria powinny być ułożone równo i schludnie, a nie chaotycznie. Należy unikać przeciążania pleców, ale nie zaleca się również noszenia teczki w rękach lub na jednym ramieniu: może to pogorszyć skrzywienie kręgosłupa. Im szybciej zostaną podjęte środki w celu wyeliminowania deformacji, tym większe są szanse na wyleczenie. Dodatkowo konieczne jest połączenie terapii manualnej z ćwiczeniami terapeutycznymi. Tylko w tym przypadku możesz liczyć na korektę patologii. [17] Przepukliny skoliozy lędźwiowej Przepuklina to rodzaj wypchnięcia krążka międzykręgowego poza pierścień włóknisty w wyniku jego pęknięcia. Kręgosłup osłabiony skrzywieniem często nabywa takich przepuklin, a tego powikłania trudno jest uniknąć. [18] Przepuklina ze skoliozą lędźwiową ma swoją własną charakterystykę: występ skierowany jest do kanału międzykręgowego, naciska na zakończenie nerwu i rozwija się zespół ostrego bólu. W takiej sytuacji nie wystarczy tylko złagodzić ból. Na tle krzywizny przepuklina będzie się nadal powiększać, więc objawy znów się odczują, a obraz kliniczny stanie się bardziej zróżnicowany: pojawi się silny ból z powodu rozległego podrażnienia włókien nerwowych; kończyny dolne będą regularnie drętwieć, aż do rozwoju dystrofii tkanek; obrzęk, zmęczenie nóg, ból będzie przeszkadzał; funkcjonowanie przewodu pokarmowego (w szczególności jelit) i układu moczowego zostanie zakłócone. Zarówno skolioza, jak i przepuklina są schorzeniami uleczalnymi pod warunkiem, że zostaną w odpowiednim czasie zdiagnozowane i odpowiednio leczone. Ale zaniedbane przypadki są już trudne do wyleczenia lub w ogóle nie są leczone, pacjent staje się niepełnosprawny. [19] Sakralizacja odcinka lędźwiowego kręgosłupa w skoliozie Sakralizacja to wrodzona wada kręgosłupa, w której piąty kręg lędźwiowy jest w pewnym stopniu przyczepiony do kości krzyżowej. Ta patologia często przyspiesza rozwój osteochondrozy lub spondyloartrozy. [20] Sakryzacji towarzyszy wzrost nacisku na segmenty lędźwiowe, które znajdują się powyżej miejsca fuzji. Przy zwykłym średnim obciążeniu kręgosłup radzi sobie ze swoimi zadaniami, jednak wraz ze wzrostem nacisku na kręgi (na przykład ze skoliozą lędźwiową) odczuwa się wrodzone zaburzenie. Patologia może objawiać się po prawej, lewej lub po obu stronach kręgu. Częściowe zespolenie obserwuje się w przypadku chrzęstnych i stawowych postaci choroby, a całkowite zespolenie następuje przy sakralizacji kości. [21] Ciężkie objawy kliniczne w skoliozie ze sakralizacją są rzadko obserwowane, ogólne samopoczucie pacjenta praktycznie nie cierpi. Jeśli występują objawy, jedyną metodą leczenia jest operacja, chociaż w praktyce chirurg rzadko jest proszony o pomoc. Diagnostyka skolioza lędźwiowa W trakcie działań diagnostycznych lekarz wysłuchuje skarg pacjenta. W szczególności zwraca uwagę na obecność bólu wzdłuż kręgosłupa, uczucie zmęczenia pleców, osłabienie mięśni i słabą postawę. Anamneza powinna zawierać informacje o czasie pojawienia się pierwszych oznak zaburzenia, o przeniesionych patologiach, o dolegliwościach w okresach intensywnego wzrostu dziecka. Podczas badania lekarz zwraca uwagę na zaburzenia postawy, skrzywienie kręgosłupa, asymetrię obręczy barkowej, kąty łopatek, trójkąty talii i oś kości biodrowych, a także obecność garbu żebrowego. Palpacja jest określana przez obecność bólu wzdłuż kręgosłupa. Testy laboratoryjne są niespecyficzne, ale mogą być przepisywane jako część ogólnych badań. W niektórych przypadkach wymagane jest kliniczne, biochemiczne badanie krwi z oceną poziomu fosforu i wapnia, a także kliniczna analiza moczu. Diagnostyka instrumentalna obejmuje prześwietlenie kręgosłupa w dwóch projekcjach (niezależnie od formy deformacji), funkcjonalne prześwietlenie odcinka piersiowo-lędźwiowego kręgosłupa z pochyleniem w lewo i prawo (szczególnie ważne przy skoliozie idiopatycznej). Dodatkowo zaleca się obrazowanie rezonansem magnetycznym kręgosłupa - w celu wykluczenia formacji torbielowatych zapalenia jamy ustnej, kręgów połowiczych, zaburzeń kręgosłupa, diastometamielii. Tomografia komputerowa kręgosłupa jest wykonywana w celu wykluczenia synostozy trzonów kręgów, dodatkowych kręgów połowiczych. [22] Diagnostyka różnicowa Diagnozę różnicową przeprowadza się w obecności odpowiednich objawów: Jeśli zaburzenie postawy, garb żebra, ograniczenia motoryczne występują na tle negatywnej reakcji Mantoux, wówczas patologia jest różnicowana z innymi rodzajami skoliozy. Jeżeli istnieje odniesienie do urazów kręgosłupa, kifozy bez ograniczenia ruchomości z ujemnym wynikiem testu Mantoux, to patologię różnicuje się z kifozą młodzieńczą – chorobą Scheuermanna-Mau. W obecności pierwotnego ogniska gruźlicy, pozytywnej reakcji Mantoux i ograniczonej aktywności motorycznej patologia jest różnicowana z gruźlicą kręgosłupa. Z kim się skontaktować? Leczenie skolioza lędźwiowa W zależności od nasilenia patologicznej deformacji i wieku pacjenta lekarz może przepisać zachowawcze (w większości przypadków) lub chirurgiczne leczenie skoliozy lędźwiowej . Zapobieganie W większości przypadków skolioza lędźwiowa zaczyna się rozwijać we wczesnym wieku szkolnym. Najczęstsze przyczyny: niewłaściwa postawa, osłabienie gorsetu mięśniowego i aparatu więzadłowego – szczególnie u dzieci nie uprawiających sportu i nie mających możliwości dodatkowego wzmocnienia mięśni pleców. Zarówno w szkole, jak i w domu dziecko długo siedzi przy stole, nie obserwując postawy, więc większość uczniów nabywa skoliozę już w szkole podstawowej. Aby uniknąć rozwoju tego zaburzenia, od wczesnego dzieciństwa konieczne jest nauczenie dziecka prawidłowej postawy, równomierne rozłożenie obciążenia na plecach. Ćwiczenia są ważnym krokiem zapobiegawczym. Dobrze, jeśli dziecko regularnie odwiedza sekcję sportową lub codziennie wykonuje poranne ćwiczenia. Wystarczająco proste ćwiczenia, które ćwiczą kręgosłup piersiowy, lędźwiowy i szyjny. Kolejnym ważnym warunkiem profilaktycznym jest noszenie wygodnego plecaka (nie teczki czy plecaka, ale plecaka ze sztywnym tyłem). Szczególnie nie są zalecane jednostronne torby na ramię. Konieczne jest również monitorowanie chodu ucznia, aby zapobiec pochylaniu się. Wszystkie powyższe wskazówki odnoszą się również do osób dorosłych i to nie tylko w zakresie profilaktyki, ale także zapobiegania dalszemu pogorszeniu istniejącej krzywizny. Wśród sportów za najkorzystniejsze dla pleców uważa się pływanie. To zarówno przyjemna rozrywka, jak i świetny sposób na złagodzenie nadmiernego obciążenia kręgosłupa. Wskazane jest studiowanie z instruktorem. Dzięki regularnym treningom dochodzi do wzmocnienia mięśni pleców, prostowania skoliozy we wczesnych stadiach rozwoju. Dobry efekt daje uprawianie aerobiku w wodzie, który wzmacnia organizm, a jednocześnie praktycznie nie różni się zwiększonymi obrażeniami. Prognoza Jeśli zaniedbamy główne zalecenia profilaktyczne i terapeutyczne, w większości przypadków skrzywienie kręgosłupa postępuje, czemu towarzyszy naruszenie normalnej interpozycji narządów wewnętrznych. Pojawienie się niższości fizycznej, zaburzenia ukrwienia w wyniku przemieszczenia sieci naczyniowej, zaburzenia neurologiczne z powodu naruszenia włókien i zakończeń nerwowych, problemy funkcjonalne wątroby, nerek, trzustki, układu rozrodczego. Kosmetyczne wady krzywizny wpływają negatywnie na psychikę, co może powodować poważne cierpienie pacjenta, aż do rozwoju stanów depresyjnych, nerwic i psychozy. Niemniej jednak skolioza lędźwiowa, wykryta w początkowych stadiach rozwoju w dzieciństwie, dobrze nadaje się do korekcji i można ją skorygować w stosunkowo krótkim czasie, pod warunkiem przestrzegania wszystkich zaleceń lekarskich. Translation Disclaimer: The original language of this article is Russian. For the convenience of users of the iLive portal who do not speak Russian, this article has been translated into the current language, but has not yet been verified by a native speaker who has the necessary qualifications for this. In this regard, we warn you that the translation of this article may be incorrect, may contain lexical, syntactic and grammatical errors.
Skoliozy strukturalne – to skoliozy, w których stwierdza się utrwalone zmiany. Ze względu na przyczynę (etiologię) skoliozę strukturalną dzieli się na: kostno-pochodną, neuropochodną, mięśniowo-pochodną, idiopatyczną. Skolioza idiopatyczna jest najczęściej spotykaną zmiana strukkturalną kręgosłupa.
Boli cię kręgosłup w odcinku lędźwiowym? Musisz wiedzieć, że ciało regeneruje się w nocy, dlatego zastanów się, czy twój obecny materac do spania jest odpowiednim wsparciem dla twoich pleców. Nie może być ani zbyt miękki, ani zbyt twardy. Na co więc zwrócić uwagę, aby zapewnić kręgosłupowi najwyższy komfort? Podpowiadamy, jaki materac na ból kręgosłupa lędźwiowego wybrać. Spis treści: Ból kręgosłupa lędźwiowego – przyczyny Domowe sposoby na ból kręgosłupa lędźwiowego Ból kręgosłupa lędźwiowego – co pomaga? Ból w lędźwiach a wybór materaca Wybór materaca dla pary Materace o statusie medycznym Rodzaje materacy idealne na bolący kręgosłup Przetestuj materac w sklepie stacjonarnym Jaki materac na ból kręgosłupa lędźwiowego? Ból kręgosłupa lędźwiowego – przyczyny W dzisiejszym świecie bóle kręgosłupa dotykają wiele osób i to już w młodym wieku. Coraz więcej czasu spędzamy bowiem w pozycji siedzącej, zapominając o tym, aby wzmacniać mięśnie przykręgosłupowe, uprawiając sporty. To odbija się niestety na naszym zdrowiu, a z biegiem czasu przynosi przykre konsekwencje. Jedną z nich jest ból kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. Jego główną przyczyną jest prowadzenie siedzącego trybu życia, który zdecydowanie wpływa na obciążenie kręgosłupa. Jednak bóle w tym odcinku mogą być również spowodowane przebytymi urazami, stanami zapalnymi, zmianami zwyrodnieniowymi, chorobami metabolicznymi, a nawet problemami natury psychologicznej. Domowe sposoby na ból kręgosłupa lędźwiowego Jak możemy złagodzić ból kręgosłupa w domowym zaciszu? Po pierwsze ukojenie może przynieść gorąca kąpiel najlepiej z olejkami eterycznymi – chodzi o to, aby rozluźnić mięśnie przykręgosłupowe. Kolejnym sposobem są okłady – zimne lub ciepłe. Jako ciepły okład idealnie sprawdzi się na przykład termofor. Okłady można jednak robić z wielu produktów dostępnych w domu. Najpopularniejsze są: ocet jabłkowy, ryż podgrzany w piekarniku/mikrofalówce i zawinięty w ściereczkę, miód, a nawet niektóre zioła (w tym lawenda czy waleriana). Ból kręgosłupa lędźwiowego – co pomaga? Skoro wiemy, że siedzący tryb życia i brak uprawiania sportów źle wpływają na stan naszych kręgosłupów, powinniśmy zminimalizować długie tkwienie w jednej pozycji i starać się więcej ruszać. Co możemy jeszcze zrobić? Kiedy doskwiera długotrwały ból kręgosłupa lędźwiowego, domowe sposoby mogą zacząć zawodzić. Właśnie dlatego warto zdecydować się na podjęcie poważniejszych kroków, a jednym z nich jest zakup nowego materaca idealnie dopasowanego do indywidualnych potrzeb twojego kręgosłupa. Aby móc mówić o wygodzie, trzeba skupić się na kilku kwestiach. To nie jest tak, że każdy materac będzie idealnie się dla każdego nadawał. Materac powinieneś wybrać ze względu na jego twardość i wielkość, a także zwrócić uwagę, czy jest on przeznaczony dla jednej, czy dla dwóch osób. Ból w lędźwiach a wybór materaca Musisz wiedzieć, że zbyt miękki lub zbyt twardy materac może zaszkodzić zdrowiu twojego kręgosłupa. Jak więc masz dobrać twardość materaca do swoich potrzeb? Przede wszystkim zwróć uwagę na oznaczenia H1, H2, H3, H4 – jest to najpopularniejsza klasyfikacja, jeśli chodzi o stopień twardości materaca. Tutaj H1 oznacza najmiększy materac, natomiast H4 – najtwardszy. Materace oznaczone klasyfikatorem H1 są przeznaczone dla dzieci i osób, które ważą mniej niż 60 kilogramów. Materace z oznaczeniem H2 przeznaczone są dla osób, których waga waha się między 60 a 80 kilogramów. Materace z oznaczeniem H3 przeznaczone są dla osób o wadze pomiędzy 80 a 100 kilogramów. Wreszcie najtwardsze materace oznaczone H4 są przeznaczone dla osób ważących powyżej 100 kilogramów. Dlaczego tak? Otóż tylko odpowiednio twardy materac może zagwarantować ci prawidłowe ułożenie sylwetki podczas snu, jednocześnie zapewniając podparcie całemu kręgosłupowi, a co za tym idzie najwyższy komfort snu. Mimo iż często powtarza się twierdzenie, że jak kogoś boli kręgosłup, to powinien położyć się na czymś twardym, najlepiej na podłodze, to warto wiedzieć, że daje to tylko chwilową ulgę. Na dłuższą metę spanie na twardej powierzchni może przynieść więcej szkody niż pożytku, dlatego nie zakładaj z góry, że tylko twardy materac może złagodzić twoje dolegliwości.. Wybór materaca dla pary Warto w tym miejscu wspomnieć o tym, jak trudny w tej sytuacji może okazać się wybór materaca dla pary, która mocno różni się pod względem wagi. Polecamy zwrócenie uwagi na materace dwuosobowe, w których każda ze stron ma inną twardość. Dodatkowo dla par polecane są szczególnie materace wykonane z pianki wysokoelastycznej, która nie tylko idealnie dopasowuje się do kształtu sylwetek swoich użytkowników, ale także ze względu na swoją elastyczność pozwala na spokojny sen jednej osoby, nawet w przypadku gdy ta druga mocno się kręci, czy często wstaje. Materace o statusie medycznym Na bolący kręgosłup idealną odpowiedzią są materace o statusie medycznym. Niektóre z nich posiadają specjalne właściwości, dzięki którym możesz osiągnąć maksymalny poziom komfortu dla swojego kręgosłupa. Jakie? Zapewniają maksymalne podparcie dla każdego odcinka kręgosłupa, dzięki czemu podczas snu twoje mięśnie mogą się rozluźnić, a tym samo w pełnym stopniu zregenerować. Co jednak ważne w przypadku tego rodzaju materacy to to, że o ich dobrze powinien zadecydować ortopeda lub fizjoterapeuta. Twojej uwadze polecamy kilka materaców o statusie medycznym z naszej oferty: Materac Wenus Janpol – to dwustronny materac kieszeniowy, który gwarantuje wysoką jakość snu, dzięki zachowaniu naturalnych krzywizn ciała swojego użytkownika oraz zapewniając idealne dopasowanie w miejscu nacisku, a także odpowiednie podparcie. Zobacz: Materac Enyo Janpol – to materac kieszeniowy ze sprężyną siedmiostrefową, która zapewnia podparcie punktowe. Zobacz: Materac Pasodoble Hilding – to materac kieszeniowy, idealny dla osób, które ważą powyżej 80 kilogramów lub preferują odpoczynek na twardszym podłożu. Sprawdzi się także w przypadku osób z wadami postawy, wspierając ich rehabilitację poprzez zapewnienie solidnego podparcia dla całego odcinka kręgosłupa. Zobacz: Rodzaje materacy idealne na bolący kręgosłup Na rynku dostępnych jest wiele rodzajów materacy, wśród nich najpopularniejsze są materace piankowe i sprężynowe. Podczas wyboru idealnego materaca nie kieruj się opiniami uniwersalnymi, tylko szukaj modelu idealnego dla siebie i swoich indywidualnych potrzeb. Pamiętaj, że jedną z najważniejszych kwestii jest dopasowanie do kształtu sylwetki i podparcie dla poszczególnych części kręgosłupa. Niektóre materace mogą na przykład zapewnić różne stopnie podparcia dla różnych odcinków kręgosłupa, co jest bardzo ważne w przypadku osób cierpiących na różnego rodzaju dolegliwości. Wyodrębnia się materace 3-, 5- i 7-strefowe, które są dobrym rozwiązaniem dla osób, które często zmieniają pozycję podczas snu. Ważna jest także elastyczność punktowa, którą mogą zapewnić materace z pianki termoelastycznej, wysokoelastycznej, a także materace kieszeniowe. Ich wielką zaletą jest to, że potrafią idealnie dopasować się do kształtu sylwetki swojego użytkownika, a co za tym idzie zapewnić ciału dobre warunki do odpoczynku i regeneracji. Przetestuj materac w sklepie stacjonarnym Oczywiście możesz kupić idealny materac online, jednak pamiętaj, że nic nie zastąpi ci wizyty w sklepie stacjonarnym. Szczególnie, kiedy w sklepach są spotkania z fizjoterapeutami udzielającymi darmowych porad jeśli chodzi o dobór materaca. Jaka jest jeszcze przewaga wizyty w sklepie stacjonarnym nad zakupami online? Przede wszystkim możliwość przetestowania wielu dostępnych na miejscu modeli. Na materacach wystawowych możesz się położyć i po prostu sprawdzić, czy jest ci wygodnie. Może się nawet okazać, że mimo iż przypisany jest ci materac o stopniu twardości h3, to tobie wygodniej będzie odpoczywać na materacu sklasyfikowanym jako H4. Zapraszamy do odwiedzenia jednego z naszych salonów, gdzie czekają na ciebie nasi wykwalifikowani pracownicy chętnie służący klientom oferujemy także możliwość skorzystania pomocy doradcy Senpo online – jest to dobre rozwiązanie, jeśli nie masz czasu, aby odwiedzić salon stacjonarny. Jaki materac na ból kręgosłupa lędźwiowego? Jak widzisz, nawet w przypadku długotrwałego bólu masz szansę na chwile wytchnienia. Musisz tylko wybrać dla siebie idealny materac, który pozwoli twojemu ciału w pełni rozluźnić mięśnie i stawy. Pamiętaj, że wybierając materac, trzeba zwrócić uwagę przede wszystkim na jego rodzaj oraz twardość. Szczególnie polecamy twojej uwadze materace kieszeniowe oraz te z pianki wysokoelastycznej lub termoelastycznej. Zobacz także Jaka twardość materaca będzie optymalna?
Jak pokazują badania, najpowszechniejszą pozycją, w jakiej śpimy, jest spanie na boku.Specjaliści uważają, że to najzdrowszy pomysł.Tzw. pozycja embrionalna nie obciąża odcinka szyjnego, krzyżowego ani lędźwiowego, co znacząco wpływa na jakość snu.
Zgodnie ze swoją misją, Redakcja dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne treści medyczne poparte najnowszą wiedzą naukową. Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany artykuł został zweryfikowany przez lekarza lub bezpośrednio przez niego napisany. Taka dwustopniowa weryfikacja: dziennikarz medyczny i lekarz pozwala nam na dostarczanie treści najwyższej jakości oraz zgodnych z aktualną wiedzą medyczną. Nasze zaangażowanie w tym zakresie zostało docenione przez Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia, które nadało Redakcji honorowy tytuł Wielkiego Edukatora. Sprawdzona treść Konsultacja merytoryczna: Lek. Aleksandra Witkowska ten tekst przeczytasz w 8 minut Ból kręgosłupa lędźwiowego to powszechna dolegliwość, która coraz częściej dotyka nie tylko osoby starsze, ale także młodych. Dolegliwości bólowe okolic lędźwiowych mogą być wynikiem uszkodzeń, przeciążeń lub zmian zwyrodnieniowych. Czasem ból tego obszaru mylnie łączymy z kręgosłupem, gdyż może on promieniować z innych części ciała. Jakie są przyczyny bólu kręgosłupa lędźwiowego? Jak sobie z nim radzić? Syda Productions / Shutterstock Potrzebujesz porady? Umów e-wizytę 459 lekarzy teraz online Ból kręgosłupa lędźwiowego – możliwe przyczyny Co sprzyja występowaniu bólów kręgosłupa lędźwiowego? Ból kręgosłupa lędźwiowego – przeciążenia Ból kręgosłupa lędźwiowego – problemy z krążkiem międzykręgowym Ból kręgosłupa lędźwiowego – zmiany zwyrodnieniowe Ból kręgosłupa lędźwiowego – leczenie Ból kręgosłupa lędźwiowego – farmakoterapia Ból kręgosłupa lędźwiowego – zabiegi fizykoterapeutyczne Ból kręgosłupa lędźwiowego – ćwiczenia Ból kręgosłupa lędźwiowego – zabiegi operacyjne Ból kręgosłupa lędźwiowego – możliwe przyczyny Bóle kręgosłupa to problem, z którym styka się większość społeczeństwa. Nawet 80 proc. osób przynajmniej raz w życiu doświadczy bólu kręgosłupa o różnej etiologii. Jeśli chodzi o ból kręgosłupa lędźwiowego, mówi się o nim najczęściej, gdy pojawia się poniżej 12. żebra i powyżej pośladków, może też promieniować do kończyn dolnych. Dolegliwości bólowe kręgosłupa przybierają postać przewlekłą lub objawiają się w postaci ostrej. W pierwszej kolejności warto zwrócić uwagę na dolegliwości związane z dolnymi partiami pleców, które można błędnie uznać za bóle kręgosłupa lędźwiowego. Zwykle do prawidłowej oceny sytuacji niezbędna jest wizyta lekarska i wykonanie odpowiednich badań, ponieważ bóle w okolicy lędźwiowej niezwiązane z kręgosłupem czasem są powodowane przez: choroby nerek i układu moczowego, np. kolkę nerkową; bolesne miesiączki, endometriozę lub inne dolegliwości związane z kobiecym układem rozrodczym; choroby trzustki lub wątroby; promieniujące do pleców bóle związane z przewodem pokarmowym; występujące u mężczyzn problemy z prostatą. Jeżeli ból w dolnej części pleców dotyczy jednak kręgosłupa, może wiązać się z przeciążeniem tkanek, uszkodzeniami krążka międzykręgowego, urazami kostnymi (np. złamania), zmianami zwyrodnieniowymi, a także mieć charakter niespecyficzny (trudno wtedy ustalić jego jednoznaczną przyczynę). Na ból kręgosłupa wypróbuj działanie Lampy leczniczej na podczerwień Vitammy Flare. Sprawdź: Budowa kręgosłupa. Wszystko, co warto wiedzieć o kręgosłupie Co sprzyja występowaniu bólów kręgosłupa lędźwiowego? Przyczyny zespołów bólowych kręgosłupa lędźwiowego są przeważnie trudne do sklasyfikowania. Wiele czynników może prowadzić do wystąpienia takich dolegliwości bólowych, a zaliczyć można do nich różne schorzenia, również wrodzone, urazy czy przeciążenia, na które kręgosłup jest narażony podczas codziennego funkcjonowania. Bóle kręgosłupa w odcinku lędźwiowym mogą wynikać z: anomalii wrodzonych – nieprawidłowa budowa kręgosłupa (np. lumbalizacja) może przyczyniać się do nierównomiernego obciążenia struktur kręgosłupa, prowadząc tym samym do wystąpienia bólu; przeciążeń i urazów – bóle mogą pojawiać się jako powikłanie po przebytych urazach (np. złamaniach kręgosłupa), przy osteoporozie, a także wtedy, gdy kręgosłup jest nadmiernie obciążony ze względu na niedostateczne wsparcie mięśniowe; stanów zapalnych – choroby, którym towarzyszą stany zapalne stawów, wpływają na stan kręgosłupa; przykładem może być zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa i okolic pośladków powoduje też ograniczenie ruchomości; również reumatoidalne zapalenie stawów w zaawansowanej postaci może zajmować stawy kręgosłupa, powodując uszkodzenia w ich obrębie; zmian zwyrodnieniowych – zwyrodnienia, czyli nieprawidłowości i niekorzystne zmiany, które w przypadku kręgosłupa dotyczą struktur chrzęstnych i kostnych, powodują ból, a czasem prowadzą też do stenozy kanału kręgowego (jego zwężenia); do konsekwencji stenozy należą ucisk na nerwy, a nawet nieodwracalnej przepukliny; chorób metabolicznych – problemy z metabolizmem, które mogą wiązać się z bólami kręgosłupa, to cukrzyca (szybsza degeneracja struktur kręgosłupa) i osteoporoza (niższa gęstość gości, częstsze złamania, osłabienie mięśni i mechaniki kręgosłupa); problemów psychologicznych – dolegliwości bólowe kręgosłupa oraz ich nasilenie mogą być wynikiem stanu emocjonalnego, występowania stanów lękowych, silnego stresu czy hipochondrii. Cierpisz na bóle kręgosłupa i chcesz sprawdzić, czy mogą być wynikiem zmian zapalnych? Przez Medonet Market zamówisz wysyłkowe badanie w kierunku zapalenia stawów kręgosłupa i kończyn z grupy spondyloartropatii. Aby zmniejszyć dolegliwości bólowe związane z kręgosłupem, stosuj regularnie Flexan - suplement diety YANGO, w którego składzie znajduje się żywica kory kadzidłowca indyjskiego. Bólom kręgosłupa lędźwiowego sprzyja siedzący tryb życia, który powiązany jest z przeciążaniem kręgosłupa przez długotrwałe przebywanie w jednej pozycji i brakiem aktywności fizycznej. Inne niekorzystne czynniki, które mogą prowadzić do schorzeń układu ruchu, w tym bólu kręgosłupa, to nadwaga (wynikająca np. ze złego odżywiania), stosowanie używek (mogą prowadzić do neuropatii) czy nadużywanie leków. Ból kręgosłupa lędźwiowego – przeciążenia Przeciążenie kręgosłupa wiąże się z ryzykiem pojawiania się zwyrodnień czy przepukliny krążka międzykręgowego. Dolegliwości bólowe dolnej części pleców mogą wynikać z przeciążenia tkanek miękkich. Gdy funkcjonowanie tkanek miękkich, stawów miednicy i kręgosłupa zostaje zaburzone, rośnie napięcie znajdujących się w pobliżu mięśni. Ma to na celu zapewnienia strukturom stabilności. Niestety prowadzi też do większego obciążenia kręgosłupa, rozwijania się stanów zapalnych i występowania dolegliwości bólowych. W takiej sytuacji może dochodzić do powstawania zwyrodnień. Występowaniu przeciążeń kręgosłupa lędźwiowego sprzyja długotrwałe pozostawanie w pozycji siedzącej, praca wymagająca schylania się, podnoszenia i dźwigania, niedostatek aktywności fizycznej, nadwaga czy otyłość. Znaczenia ma także osłabienie mięśni brzucha oraz zginaczy bioder. Profilaktycznie warto stosować Lędźwiową poduszkę ortopedyczną Exclusive Support, którą można podkładać pod plecy np. w czasie pracy wymagającej dłuższego siedzenia. Jeśli chcesz zmniejszyć dolegliwości bólowe w okolicy kręgosłupa, wypróbuj Mazidło klasztorne na skórę w okolicy stawów i kręgosłupa Dermaticus Klimuszko o działaniu rozgrzewającym i rozluźniającym. Polecamy również Mazidło topolowe na przeciążenia, które zmniejsza dolegliwości bólowe stawów i mięśni. Ból kręgosłupa lędźwiowego – problemy z krążkiem międzykręgowym Do najczęstszych przyczyn występowania bólu kręgosłupa należą nieprawidłowości w obrębie krążków międzykręgowych. Są to struktury poddawane znacznym obciążeniom, podatne na mikrourazy, a także na powstawanie przepukliny ("wypadnięcie") krążka międzykręgowego. Degeneracja krążka międzykręgowego. Stopniowe pojawianie się mikrouszkodzeń krążka oraz ich sumowanie się prowadzi do uszkodzeń kolejnych struktur – pierścienia włóknistego, a ostatecznie do degeneracji jądra miażdżystego. Konsekwencją zmian jest wyższa wrażliwość na bodźce i występowanie dolegliwości bólowych. Na degenerację krążka międzykręgowego spowodowaną uszkodzeniami są narażone osoby między 35. a 50. rokiem (dotyczą one 73 proc. osób w tym wieku), ale pojawia się też w grupie wiekowej poniżej 35 lat (50 proc.). Przepuklina krążka międzykręgowego. Jest to zjawisko, które nie musi powodować dolegliwości bólowych. Jeżeli jednak przepuklina ("wypadnięty dysk") w odcinku lędźwiowym kręgosłupa uciska korzenie nerwowe, pojawiają się objawy takie jak ból, drętwienie, mrowienie, zaburzenia czucia, osłabienie siły mięśniowej, niewłaściwe działanie zwieraczy pęcherza oraz odbytu. Ból kręgosłupa lędźwiowego – zmiany zwyrodnieniowe Jedną z możliwych przyczyn bólu w odcinku lędźwiowym kręgosłupa są zmiany zwyrodnieniowe. Ich powstawanie to proces, który stopniowo prowadzi do uszkodzeń krążka międzykręgowego oraz chrząstki stawów międzywyrostkowych. Na skutek pojawienia się zmian zwyrodnieniowych dochodzi do zaburzenia równowagi między zdolnościami regeneracyjnymi a pojawiającymi się uszkodzeniami struktur kręgosłupa. Można wyróżnić: zwyrodnienia stawów międzywyrostkowych – mogą powodować ból promieniujący do pośladka i uda, który przypomina bóle korzeniowe, jednak jest wynikiem zwiększonego nacisku na stawy, długotrwałych stanów zapalnych, mikrourazów czy rozciągnięcia błony maziowej oraz torebki stawowej; zmiany zwyrodnieniowo-wytwórcze trzonów kręgów – prowadzą do powstawania osteofitów (narośli kostnych), które mogą powodować stenozę, uszkadzać płytki graniczne i wystąpienie guzków Schmorla. Podobny temat: Zwyrodnienie stawów kręgosłupa Obserwujesz niepokojące objawy? Przeanalizuj je samodzielnie w ankiecie medycznej i zdecyduj czy udać się do lekarza. Ból kręgosłupa lędźwiowego – leczenie Leczenie bólu kręgosłupa lędźwiowego jest złożonym zagadnieniem. Proces leczenia często wymaga podejścia wielopłaszczyznowego ze względu na różnorodne przyczyny pojawienia się dolegliwości bólowych, towarzyszące im zmiany w obrębie struktur kręgosłupa lub nieprawidłowości innych części układu ruchu. Podstawowe środki stosowane w terapii bólów lędźwiowych to farmakoterapia, fizjoterapia, działania profilaktyczne, a w razie konieczności również zabiegi operacyjne. W ostrej fazie bólu kręgosłupa lędźwiowego leczenie polega na odpoczynku i farmakoterapii z zastosowaniem środków łagodzących ból i stan zapalny. Kolejny etap to fizjoterapia, a więc szereg zabiegów rehabilitacyjnych (fizykoterapia) oraz instruktaż dotyczący ćwiczeń dopasowanych do problemów pacjenta (kinezyterapia). Dla osób zmagających się z nawracającymi bólami kręgosłupa w odcinku lędźwiowym niezwykle ważna jest też profilaktyka obejmująca regularną aktywność fizyczną i przestrzeganie zaleceń dotyczących utrzymywania prawidłowej postawy ciała. Warto też kupić Poduszkę rozgrzewającą Vitammy Warm-Up, która zmniejszy ból i poprawi komfort poruszania się. Leczenie operacyjne schorzeń kręgosłupa lędźwiowego przeprowadza się w przypadku, gdy są ku temu konkretne wskazania. W zależności od rodzaju problemów z kręgosłupem (np. dyskopatia lędźwiowa, złamanie) wybiera się zabiegi o różnym stopniu inwazyjności. Bezwzględna konieczność zaplanowania zabiegu pojawia się przy deficytach ruchowych, zaburzeniu pracy pęcherza czy jelit. Leczenie operacyjne dyskopatii jest wymagane w ok. 0,5 proc. przypadków. Zobacz: Zabiegi na kręgosłupie Ból kręgosłupa lędźwiowego – farmakoterapia W celu łagodzenia objawów i hamowania procesów zapalnych, szczególnie w przypadku zaostrzenia dolegliwości, stosuje się leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, w tym ibuprofen, diklofenak, ketoprofen i glikokortykosteroidy. Środki farmaceutyczne dobiera się w zależności od nasilenia bólu. Niektóre leki na bóle kręgosłupa lędźwiowego (preparaty doustne, maści, kompresy) dostępne są bez recepty, inne środki (silne leki przeciwbólowe, zastrzyki) wydawane są jedynie na receptę. Kompres na lędźwie Visiomed KINECARE VM-GB7 kupisz w bezpieczny i wygodny sposób na W celu zmniejszenia nasilenia dolegliwości i przyspieszenia terapii czasem zalecane są też leki rozkurczowe (np. tyzanidyna), leki przeciwdepresyjne lub suplementy diety zawierające składniki przyspieszające regenerację układu nerwowego (np. Urydynox, Neurotynox). Leczenie zachowawcze w bólach kręgosłupa lędźwiowego to również odciążanie kręgosłupa, przybieranie odpowiednich pozycji podczas snu i wykonywania codziennych czynności, a także unikanie dźwigania. Na ból kręgosłupa można również doraźnie stosować Chłodzący żel pielęgnujący Arnica Active FLOSLEK, który przyjemnie chłodzi i przynosi ulgę zmęczonym mięśniom. Ból kręgosłupa lędźwiowego – zabiegi fizykoterapeutyczne Fizykoterapia jest gałęzią fizjoterapii, wykorzystującą bodźce mechaniczne, elektryczne czy termiczne w leczenia bólu i jego przyczyn. Znaczenie fizykoterapii w przypadku bólu kręgosłupa obejmuje zarówno leczenie objawowe dolegliwości, jak również ich profilaktykę i diagnozowanie. Do zabiegów fizykoterapeutycznych, które wykorzystuje się podczas rehabilitacji kręgosłupa lędźwiowego, należą krioterapia; elektroterapia, np. jonoforeza; ultradźwięki; magnetoterapia; laseroterapia; hydroterapia, np. natryski, kąpiele, masaże wirowe. Zabiegi na kręgosłup dobierane są w zależności od rodzaju schorzenia, a także po uwzględnieniu przeciwwskazań do poszczególnych odmian fizykoterapii. Ból kręgosłupa lędźwiowego – ćwiczenia Aktywność ruchowa jest ogólnie zalecana w ramach profilaktyki zdrowego kręgosłupa, jednak w przypadku stwierdzonych chorób układu ruchu, podejrzenia uszkodzeń lub innych zmian należy zachować szczególną ostrożność. Zestawy ćwiczeń przeznaczone dla osób z bólami kręgosłupa lędźwiowego (kinezyterapia, leczenie ruchem) powinny być wykonywane po konsultacji z lekarzem lub fizjoterapeutą. Przy bólach kręgosłupa lędźwiowego (poza fazą ostrą choroby) polecane są zwykle: ćwiczenia rozciągające; ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha, zwłaszcza mięśni poprzecznych, będących głębokimi stabilizatorami odcinka lędźwiowego; ćwiczenia poprawiające kontrolę nad miednicą, biodrami i odcinkiem lędźwiowym kręgosłupa; aktywność ruchowa w wodzie. Na ból kręgosłupa polecane są również ćwiczenia wykonywane z wykorzystaniem Poduszki rehabilitacyjnej Sanity. Poduszkę tę kupisz w atrakcyjnej cenie na Medonet Market. Bólom lędźwiowym sprzyja napięcie mięśniowe – w celu jego ograniczenia wykorzystuje się masaże i mobilizację. Zobacz więcej: Ćwiczenia na kręgosłup lędźwiowy - urazy, rodzaje ćwiczeń W leczeniu ruchowym problemów z kręgosłupem lędźwiowym wykorzystuje się różne podejścia, w tym: metodę Pilatesa; metodę McKenziego – obejmuje wykonywanie ruchów przeciwnych do tych wywołujących ból, ukierunkowana jest na usuwaniu przyczyny bólu; metodę PNF (ProrioceptiveNeuromuscular Facilitation) – obejmuje mobilizacje stawów kręgosłupa, neuromobilizacje i terapie kranio-sakralne. Istotnym elementem profilaktyki zdrowego kręgosłupa lędźwiowego jest też przestrzeganie zasad ergonomii pracy – zarówno biurowej, jak i fizycznej. Jest to tzw. szkoła pleców. W celu zapobiegania bólom kręgosłupa oraz ich nawrotom zaleca się zachowywanie prawidłowej postawy podczas pracy i nauki, częste zmienianie pozycji. W przypadku konieczności schylenia się lub podniesienia czegoś należy zachować wyprostowane plecy i ugiąć nogi w kolanach. Do codziennych ćwiczeń w domu z pewnością przyda ci się Mata rehabilitacyjna AIREX Fitline, która nie chłonie wody ani potu. Kupisz ją w korzystnej cenie na Medonet Market. Aby zwiększyć efektywność ćwiczeń warto stosować PUMP Pre-Workout Formula na wydolność i wytrzymałość OstroVit - suplement diety dostępny w formie łatwo rozpuszczalnego proszku. Sprawdź także:Terapia manualna – czym jest i kiedy warto po nią sięgnąć? Ból kręgosłupa lędźwiowego – zabiegi operacyjne Zabiegi operacyjne, szczególnie te inwazyjne, zalecane są zwykle przez lekarzy, gdy zdiagnozowane schorzenie kręgosłupa wywołuje nie tylko bóle w jego części lędźwiowej. Dodatkowe objawy wywołane przez uszkodzenia struktur i ucisk na nerwy (np. utrzymujące się zaburzenia czucia czy siły mięśniowej, problemy ruchowe, nieprawidłowości w pracy pęcherza czy zwieraczy) stanowią bezwzględne wskazanie do operacji. Zabiegi wykonuje się też w przypadku bólów przewlekłych towarzyszących rwie kulszowej czy złamaniom, jeśli nie udaje się ich złagodzić leczeniem zachowawczym. Zabiegi operacyjne nie gwarantują pełnego wyleczenia. Również po zabiegu pacjent powinien pamiętać o profilaktyce. Przykłady zabiegów operacyjnych wykonywanych przy bólach kręgosłupa lędźwiowego to: discektomia lub discektomia endoskopowa – usunięcie krążka międzykręgowego, najczęściej na poziomie L5/S1 i L4/L5; nukleoplastyka techniką coblation – przezskórna operacji dyskopatii lędźwiowej; wertebroplastyka – zabieg wykonywany po złamaniach osteoporotycznych lub kompresyjnych, polega na wykorzystaniu cementu kostnego do wypełnienia złamanego trzonu; kyfoplastyka balonowa – odtwarzanie złamanej ściany kręgu; metodę stosuje się po złamaniach powstałych w wyniku urazów, osteoporozy czy nowotworów. Chociaż efektywność zabiegów operacyjnych jest wysoka (dobre i bardzo dobre efekty po usunięciu krążka międzykręgowego występują nawet w 96 proc. przypadków), nie zawsze zapewniają one całkowite ustąpienie objawów. Nawracanie dolegliwości bólowych jest możliwe nawet u 1/3 pacjentów, szczególnie starszych, a także tych ze znacznymi ubytkami neurologicznymi, chorobami współistniejącymi czy aktywnych fizycznie. Trzeba też liczyć się z ryzykiem wystąpienia pewien czas po zabiegu zmniejszenia stabilności kręgosłupa lub pooperacyjnego zespołu bólowego. Drugi ze wspomnianych przypadków może być spowodowany zrostami i bliznami w operowanym obszarze lub niewystarczającym usunięciem przepukliny. Przeczytaj także: Lekarz od kręgosłupa - ortopeda czy neurolog? Zdrowy kręgosłup – jak dbać o plecy za pomocą ćwiczeń? Dyskopatia: szyjna, lędźwiowa, kręgosłupa - objawy i leczenie Źródła Dobrzeniecka A., Pogorzała A. M., Wybrane zagadnienia profilaktyki i postępowania w zespołach bólowych odcinka lędźwiowo-krzyżowego kręgosłupa, [w:] Horyzonty współczesnej fizjoterapii 2016, s. 239-252. Szpala M., Skorupińska A., Kostorz K., Występowanie zespołów bólowych kręgosłupa – przyczyny i leczenie, [w:] Pomeranian J Life Sci 2017;63(3):41-47. Zawadka M., Fijewski A., Gawda P., Bóle odcinka lędźwiowego kręgosłupa a zmiany zwyrodnieniowe, [w:] Geriatria 2017; 11: 56-65. ból kręgosłupa ból w okolicy krzyżowo-lędźwiowej odcinek lędźwiowy Bóle kręgosłupa urazy kręgosłupa Lordoza lędźwiowa - przyczyny, objawy i leczenie Lordoza lędźwiowa to jedna z najczęstszych wad postawy. Powoduje zaburzenie postawy ciała, ból kręgosłupa oraz inne dolegliwości układu kostno- szkieletowego.... Ewelina Hen Ćwiczenia na ból kręgosłupa - ramiona i barki, odcinek szyjny, lędźwiowy i piersiowy Na bóle kręgosłupa cierpi coraz więcej Polek i Polaków. Niestety, ból kręgosłupa staje się nie tylko problemem występującym coraz częściej, ale także coraz... Punkcja lędźwiowa - wskazania i przeciwwskazania do zabiegu, przebieg, powikłania Wśród wielu ważnych zabiegów diagnostycznych jednym z częściej wykonywanych jest punkcja lędźwiowa. Przeprowadza się ją z wielu różnych przyczyn, szczególnie... Mięsień biodrowo-lędźwiowy - budowa i funkcje. Ćwiczenia na wzmocnienie mięśnia biodrowo-lędźwiowego Mięsień biodrowo-lędźwiowy (łac. Musculus iliopsoas) to inaczej dźwigacz stawu biodrowego. Łączy on kość udową z kręgosłupem i umożliwia chodzenie oraz bieganie,... Ćwiczenia na kręgosłup lędźwiowy - urazy, rodzaje ćwiczeń Bóle w odcinku lędźwiowym to powszechny problem, którego przyczyną może być brak aktywności fizycznej, podnoszenie ciężkich przedmiotów, ale także nieodpowiednia... Kręgosłup lędźwiowy Kręgosłup człowieka zbudowany jest z 33-34 kręgów, które różnią się między sobą budową anatomiczną i ze względu na to tworzą nieco odmienne strukturalnie... Lek. Aleksandra Czachowska Dyskopatia - przyczyny, objawy, leczenie. Dyskopatia szyjna, lędźwiowa i piersiowa Dyskopatia to choroba ściśle związana ze współczesną cywilizacją i współczesnym trybem życia. Co najmniej 50 procent Polaków narzeka na bóle pleców i inne... Joga łagodzi bóle okolicy lędźwiowej Cotygodniowe zajęcia jogi i intensywne ćwiczenia rozciągające mogą łagodzić przewlekłe bóle okolicy lędźwiowej kręgosłupa - wynika z największych dotychczas... Lędźwie - anatomia, choroby, diagnostyka. Leczenie bólu lędźwi Lędźwie to obszar ciała pomiędzy żebrami a miednicą, czyli dolna część pleców. Z lędźwiami związana jest jedna bardzo powszechnych przypadłości, mianowicie ból... Adrian Jurewicz Zakazane zabawy groźne dla zdrowia. Nie baw się tak ze swoim dzieckiem "Karuzela", "rowerek", "samolot" — choć popularne, mogą stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia naszych pociech. To jednak nie koniec listy... Sandra Kobuszewska
chroniczny ból kręgosłupa może pojawiać się i znikać lub trwać stale oraz przyjmować różne postacie: od tępego bólu mięśniowego do przeszywającego, szarpiącego bólu przy wykonywaniu określonych ruchów; przyczyną może być: zła postawa, słabe i wiotkie mięśnie, uszkodzenie tkanki miękkiej zbyt intensywnymi ćwiczeniami
fot. Fotolia Większość osób skarżących się na bóle kręgosłupa narzeka na dolegliwości ze strony dolnego odcinka pleców, czyli odcinka lędźwiowego kręgosłupa. Dlaczego i jak mu zaradzić? Jak zapobiegać bólom kręgosłupa? Ból kręgosłupa lędźwiowego – przyczyny Przyczyn bólu dołu pleców jest wiele. Najczęściej bóle te pojawiają się pomiędzy 30. a 50. rokiem życia i dotyczą urazu bądź przeciążenia kręgosłupa. Może się jednak okazać, że przyczyną dolegliwości jest na przykład zwężenie kanału nerwowego – wtedy bólowi towarzyszy pieczenie lub mrowienie – lub nawet nowotwór. Guz na kręgosłupie może objawiać się dodatkowo gorączką, tkliwością tej części ciała oraz spadkiem wagi. Na ból dolnej części pleców skarżą się też często osoby otyłe lub z nadwagą, kobiety w ciąży, osoby pracujące w pozycji siedzącej i prowadzące siedzący tryb życia, z osteoporozą, cierpiące na reumatoidalne zapalenie stawów czy ZZSK – zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa. Co ważne, bóle kręgosłupa mogą mieć też podłoże psychogenne – osoby z depresją odczuwają je jako dużo mocniejsze niż są w rzeczywistości. Kiedy zatem powinniśmy skontaktować się z lekarzem? Zdecydowanie wtedy, gdy ból nie ustępuje przez kilka dni i staje się przewlekły. Warto wówczas sprawdzić, co dokładnie go powoduje. Ból kręgosłupa lędźwiowego – badania W przypadku bólu kręgosłupa lekarz może zalecić nam badania obrazowe, które pozwolą ocenić, jaka jest przyczyna dolegliwości, a co się z tym wiąże – jakie leczenie powinno się zastosować. Do badań tych należą: RTG kręgosłupa, rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa. Czy przy bólu dolnego odcinka pleców konieczna jest operacja? Operacja to raczej ostateczność – leczenie chirurgiczne wdraża się, gdy inne metody leczenia zawodzą. Bezwzględnym wskazaniem do operacji jest natomiast nietrzymanie moczu, zaburzenia seksualne oraz zaburzenia funkcji zwieraczy. Jak radzić sobie z bólem kręgosłupa lędźwiowego? Leczenie bólu kręgosłupa lędźwiowego jest zależne od jego przyczyny. Najczęściej chorym pomagają masaże lecznicze, leki przeciwbólowe i niesterydowe leki przeciwzapalne. Specjaliści zalecają także często stosowanie prądów zmiennych. To, czy pojawią się u nas bóle kręgosłupa, zależą w dużej mierze od nas samych. Jeśli często się przeciążamy, siedzimy zbyt długo w jednej pozycji i nie ćwiczymy, możemy być prawie pewni, że prędzej czy później plecy dadzą o sobie znać. Aby pokonać ból, ale też mu zapobiec, niezwykle ważny jest ruch. Regularna aktywność fizyczna – w tym ćwiczenia na kręgosłup – pomaga rozciągnąć i wzmocnić mięśnie pleców. Jeśli zaś ból pojawi się nagle i jest ostry, możemy pomóc sobie, przybierając pozycję krzesełkową: wystarczy położyć się na plecach z nogami ugiętymi w stawach biodrowych i kolanowych do 90 stopni. Nogi podpieramy na przykład na krześle. Na ten rodzaj bólu pomaga także pozycja embrionalna. Jak wygrać z bólem kręgosłupa? – 10 praktycznych wskazówek Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
Pozycja wyjściowa: klęk podparty, kręgosłup lędźwiowy w pozycji neutralnej. Wykonanie: delikatnie unieś kręgosłup lędźwiowy do góry w stronę sufitu, ale tylko do bezbolesnego zakresu nawet jeśli ruch ten będzie minimalny. W przypadku gdyby wygięcie kręgosłupa w górę nie powodowało bólu to i tak wykonujemy je na początek
Fot. gpointstudio / Opublikowano: 14:46Aktualizacja: 10:43 Ćwiczenia na dyskopatię lędźwiową można wykonywać indywidualnie w domu, jednakże należy pamiętać, że każdy rodzaj treningu musi być dobrany przez rehabilitanta lub fizjoterapeutę. Aby zmniejszyć dolegliwości bólowe, ćwiczenia przy dyskopatii lędźwiowej muszą być wykonywane systematycznie. Ćwiczenia przy dyskopatii lędźwiowejMetoda McKenziego – ćwiczenia przy dyskopatii odcinka lędźwiowego Ćwiczenia na kręgosłup lędźwiowy na dyskopatię są dedykowane osobom, które w przeszłości przeszły uraz kręgosłupa w odcinku lędźwiowym, miały przewlekłą dyskopatię lub ból idiopatyczny (czyli niewiadomego pochodzenia). Dyskopatia to nic innego jak wypadanie dysku. Istnieje kilka rodzajów ćwiczeń na dyskopatię kręgosłupa lędźwiowego, w tym rozluźniające, wzmacniające, rozciągające i mobilizujące. Ważne jest, aby rodzaj terapii dobrać do przyczyn powstawania bólu. Kluczowe jest to, aby nie rozpoczynać treningów przed konsultacją z lekarzem, na własną rękę. Może to przyczynić się do pogłębienia się urazu i powstawania groźnych powikłań. W przestrzeni zakupowej HelloZdrowie znajdziesz produkty polecane przez naszą redakcję: Odporność Estabiom Baby, Suplement diety, krople, 5 ml 28,39 zł Odporność Estabiom Junior, Suplement diety, 20 kapsułek 28,39 zł Zdrowie intymne i seks, Odporność, Good Aging, Energia, Beauty Wimin Zestaw z dobrym seksem, 30 saszetek 139,00 zł Odporność, Good Aging, Energia, Beauty Wimin Zestaw suplementów, 30 saszetek 99,00 zł Odporność Bloxin Żel do jamy ustnej w sprayu, 20 ml 25,99 zł Ćwiczenia przy dyskopatii lędźwiowej Każde ćwiczenia przy dyskopatii lędźwiowej wymagają przygotowania i dobrego zaplanowania, najlepiej z trenerem personalnym, który zna przyczynę i rodzaj schorzenia. Zestawy powinno wykonywać się 3 razy w tygodniu, skupiając się bardziej na technice wykonywania ćwiczeń niż na ilości powtórzeń. Należy pamiętać o okresie regeneracji pomiędzy dniami treningów. Poniższe ćwiczenia przy dyskopatii kręgosłupa lędźwiowego mogą być wykonywane przez osoby początkujące. Do najpopularniejszych zalicza się: Przyciąganie kolan w pozycji leżącej na podłodze. Przy ćwiczeniach na dyskopatię lędźwiową można pomagać sobie rękoma. 10 powtórzeń x 2. Rowerek należy wykonać metodą tradycyjną, leżenia na plecach naśladuje się ruchy nóg jak przy pedałowaniu. Ważne, aby odcinek lędźwiowy przylegał bezpośrednio do podłogi lub maty. 10 powtórzeń x 2. Unoszenie głowy w klęku podpartym rozpoczyna się w pozycji „na czworaka”. Głowa musi być skierowana na dół, a ręce naprzemiennie prostuje się przed siebie. Powtórzyć 10 razy. Koci grzbiet wykonuje się w klęku podpartym. Środkową część kręgosłupa należy powoli wypychać ku górze i ku dołowi, przy czym wdechowi musi towarzyszyć wypychanie, a wydechowi – opuszczanie. Powtórzyć 5 razy. Unoszenie ramion ponad głowę – te ćwiczenia w dyskopatii lędźwiowej wykonuje się w pozycji leżącej z rękami wyprostowanymi wzdłuż ciała. Ramiona należy nieść i przenieść za głowę i następnie wrócić do pozycji wyjściowej. Powtórzyć 10 razy. Zobacz także: Dyskopatia – leczenie Zobacz także Metoda McKenziego – ćwiczenia przy dyskopatii odcinka lędźwiowego Coraz częściej przy dyskopatii lędźwiowej przeprowadza się ćwiczenia McKenziego. Technika ta koncentruje się na zlikwidowaniu przyczyny pojawiania się bólu, a nie samego objawu. Dlatego też uważa się, że metoda McKenziego jest jedną z najskuteczniejszych i przynosi trwałe rezultaty. Aby rozpocząć ćwiczenia dyskopatii lędźwiowej, należy udać się do lekarza, który po wykonaniu badania podmiotowego i przedmiotowego dobierze odpowiedni zestaw ćwiczeń. Ćwiczenie nr 1 Zestaw ćwiczeń dla pacjentów z dyskopatią lędźwiową zawsze poprzedza pewna forma relaksacji przygotowująca do dalszej pracy. Należy wykonać ją, leżąc na brzuchu z ramionami ułożonymi wzdłuż ciała. Głowa osoby ćwiczącej odwrócona jest na prawo. Trzeba wykonać kilka wdechów, aby zrelaksować i rozluźnić mięśnie dolnych partii pleców. Pozwala to na pozbycie się zniekształceń w odcinku lędźwiowym. Ćwiczenie nr 2 Inne ćwiczenia przy dyskopatii odcinka lędźwiowego wykonuje się w przeproście, leżąc na brzuchu. Łokcie należy położyć pod barkami, tak aby ciężar ciała spoczywał na przedramionach. Początek również powinien obejmować serię wdechów i wydechów. Kiedy mięśnie kończyn dolnych, pleców i bioder zaczynają się rozluźniać, należy przez kolejne 5 minut leżeć. Regularne powtarzanie tego ćwiczenie pomoże zniwelować z czasem bóle krzyża. Zobacz także: Dyskopatia kręgosłupa Ćwiczenia po operacji dyskopatii lędźwiowej są sprawą bardzo indywidualną, jednakże nie powinno się wykonywać jakichkolwiek ćwiczeń fizycznych przez co najmniej 2 miesiące. Ortopeda zazwyczaj zaleca unikanie obciążania i nadwyrężania operowanego odcinka kręgosłupa. Ważna jest również zmiana materaca do spania – z twardego na ortopedyczny. Podczas siedzenia lepiej będzie podpierać odcinek lędźwiowy i nie doprowadzać do swobodnego zwisania kończyn dolnych. Przez pierwsze tygodnie po operacji na odcinek lędźwiowy nie powinno się także dużo schylać. Zobacz także: Dyskopatia szyjna Bibliografia Przytrzymaji odkryj 1. Ćwiczenia usprawniające kręgosłup. Stanisław Szabuniewicz, Aleksandra Orlikowska, Wiesław Niesłuchowski. Harmonia, 2011. 2. Terapia kręgosłupa. Diagnoza, ćwiczenia, leczenie. Kemnitz Hans. Aba, 2016. Treści zawarte w serwisie mają wyłącznie charakter informacyjny i nie stanowią porady lekarskiej. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Paulina Kłos-Wojtczak Obecnie prowadzę badania nad wpływem drażnienia nerwu błędnego na procesy pamięci u ludzi i zwierząt. Współpracuję jako redaktor naukowy z magazynami "Wiedza i Życie", "Sekrety medycyny", "Świat mózgu" oraz portalem Zobacz profil Podoba Ci się ten artykuł? Powiązane tematy: Polecamy
. 793 274 656 478 621 327 100 620
pozycja do spania przy bolu kregoslupa ledzwiowego
